Joan Miró – pionier malarstwa surrealistycznego

Joan Miró – pionier malarstwa surrealistycznego

Miró to jeden z najbardziej znanych hiszpańskich artystów. Barcelona – jego rodzinne miasto – do tego stopnia identyfikuje się z jego twórczością, że fragment jego obrazu wykorzystano jako logo olimpiady odbywającej się tam w 1992 roku.

Joan Miró Ferra urodził się 20 kwietnia 1893 roku. W wieku 14 lat rozpoczął naukę i równolegle uczęszczał do szkoły biznesu w Barcelonie i Escuela Superior de Artes Industriales y Bellas Artes La Lonja. Choć bezpośrednio po studiach objął stanowisko urzędnika, to po przejściu załamania nerwowego porzucił karierę w urzędzie i wznowił studia artystyczne. Ich ukoronowaniem była pierwsza wystawa Miró, którą pokazał w galerii José Dalmau w Barcelonie w 1918 roku.

Jednym z pierwszych znanych obrazów artysty jest „Krajobraz kataloński”, znany też pod nazwą „Łowca”. Widzimy na nim połączenie rzeczywistości z abstrakcją oraz kształtów z tekstem. Właśnie te połączenia charakteryzują wiele z jego kolejnych prac. Na płótnie widzimy krajobraz wypełniony osobistymi symbolami i skojarzeniami z rodzinną farmą w Montroig w Hiszpanii, chociażby pień drzewa z wyrastającym liściem i tytułowego myśliwego ze świeżo zabitym królikiem.

Ten sposób malarskiego postrzegania rzeczywistości zaintrygował André Bretona, jednego z twórców surrealizmu, który nabył „Łowcę” w 1925 roku. Breton w późniejszych latach wspomina przyjazd Miró do Paryża na początku lat dwudziestych XX wieku jako ważny etap w rozwoju sztuki surrealistycznej. Rzeczywiście – pracownia Miró w Paryżu stała się wkrótce miejscem spotkań awangardowych artystów i pisarzy, w tym André Massona (którego studio sąsiadowało z pracownią Miró), Antonina Artauda i Roberta Desnosa.

Według Bretona surrealiści starali się wyzwolić „prawdziwe funkcjonowanie umysłu” poprzez „czysty psychiczny automatyzm”, wolny od „jakiejkolwiek kontroli sprawowanej przez rozum” (André Breton, Manifest surrealizmu, 1924). Ich podejście do tworzenia sztuki zdefiniowane przez Bretona, zainspirowało Joana Miró, który później mówił: „Zamiast odwzorowywać konkretną rzecz, po prostu zaczynam malować (…) Ten pierwszy etap jest wolny, nieprzytomny” (James Johnson Sweeney Joan Miró: Selected Writings and Interviews). Obraz „Narodziny świata” odzwierciedla tę mieszankę spontaniczności i rozważań. Choć jego tło zostało namalowane swobodnymi ruchami pędzla, to poszczególne motywy i ich układ zostały wcześniej dokładnie naszkicowane przed położeniem farby na płótno. W tym i wielu następnych dziełach Miró włąśnie w ten sposób próbował uwolnić się od „malowania w nieświadomości”, tak jak robili to surrealiści – jednocześnie starając się sformułować nowy, charakterystyczny dla siebie język obrazowy.

Począwszy od końca lat dwudziestych, Miró rozpoczął okres eksperymentów z medium i technikami, eksperymentując z granicami malarstwa. Wykonywał prace na niezagruntowanych płótnach, białych podobraziach, flokowanym papierze, tekturze, masonicie i miedzi. Bawił się też kolażami, rozmaitymi konstrukcjami i projektował przedmioty. W „Holenderskim wnętrzu (I)”, będącym częścią serii opartej na siedemnastowiecznych holenderskich obrazach rodzajowych, Miró przeobraził iluzjonistyczną przestrzeń, kompresując i spłaszczając scenę oryginalnego obrazu w płaszczyznach nienaturalnego koloru.

„Martwa natura ze Starym Butem” zakończyła intensywny, dziesięcioletni okres eksperymentów malarza. Po jej namalowaniu Miró ogłosił, że od tej pory zamierza zrobić „coś zupełnie innego”. Płótna, które malował w Paryżu, kiedy w jego kraju szalała Hiszpańska Wojna Domowa to coś pomiędzy martwą naturą a malarstwem krajobrazowym – jednak nasycone barwy i nieproporcjonalnie przeskalowane obiekty wpasowują się w oderwany od rzeczywistości styl Miró.

Po wojnie, Miro zyskał międzynarodowe uznanie, kontynuując eksperymenty z różnymi technikami w tym ceramiką, grafiką, ilustracją książkową i rzeźbą. Dziś wiele z jego dzieł można oglądać w Fundacji Joana Miro w Barcelonie i National Gallery of Art w Waszyngtonie.

To może Cię zainteresować