Już od jakiegoś czasu możemy obserwować w architekturze nowy trend – to projektowanie w zgodzie z naturą, które odzwierciedla miłość do przyrody.

Dążenie do uczestniczenia w naturalnych procesach i systemach oraz żywym otoczeniu to nieodłączny element ludzkiej natury. Nikos Salingaros w książce Unified Architectural Theory: Form, Language, Complexity zauważa, że ludzka interakcja ze światem zależy od jego cech: zarówno od światła, dźwięków, zapachu, roślinności, pogody, ale także od proporcji, sekwencji, podziałów czy wzorów. To właśnie obserwacja „geometrii natury” pozytywnie wpływa na jego odbiór przez człowieka.

W kontakcie z naturą

Edward O. Wilson, amerykański biolog i zoolog, w książce Biophiliaprzekonywał, że kontakt z naturą przywraca nam równowagę psychiczną, emocjonalną i zdrowotną. Nasze funkcjonowanie, wydajność są silnie powiązane z kontaktem ze środowiskiem naturalnym. Jest on więc koniecznością, a nie luksusem prowadzącym do osiągnięcia satysfakcji i dobrego stanu psychicznego, nawet w nowoczesnym środowisku miejskim.

Ludzie wykazują silne rekcje na kontakt z przyrodą – choć pamiętajmy, że nie zawsze są one wyłącznie pozytywne. Widok gnijących roślin czy obumierających drzew podświadomie sygnalizuje naszemu organizmowi wyczerpanie siedlisk, co zdecydowanie nie sprzyja odpoczynkowi i ukojeniu ludzkiego organizmu, dlatego uważnie należy dobierać rodzaj natury, którą chcemy się otaczać.

Kojąca moc przyrody

Praktyczne zastosowanie biofilii odnosi się do wzorców projektowych stosowanych w architekturze. Jako pierwsi prace w tym kierunku podjęli William Browning i Jenifer Seal Cramer, próbując je sklasyfikować w kategoriach natury w przestrzeni oraz naturalnie występujących rytmów i analogii. Badali wizualny kontakt z przyrodą, przepływy powietrza, obecność wody oraz dynamikę światła w pomieszczeniach. Okazało się, że kontakt z żywą przyrodą ma działanie terapeutyczne – przy takich chorobach, jak autyzm, ADHD czy schorzenia neurologiczne – a także pozytywnie oddziałuje na rozwój społeczny i poznawczy każdego zdrowego człowieka.

Biofilia w praktyce

W 1984 roku Roger Ulrich przeprowadził badania, które dowiodły, że widok za szpitalnym oknem bezpośrednio przekłada się na czas rekonwalescencji pacjentów po zabiegach chirurgicznych. Ci, którzy oglądali zielony krajobraz zamiast muru, o wiele szybciej dochodzili do zdrowia, zażywali mniej środków przeciwbólowych i krócej przebywali w szpitalu. Potwierdziło się, że widok przyrody redukuje stres, ból i znacznie poprawia samopoczucie.

Kolejne ciekawe wnioski przyniosło badanie z 1996 roku. Tym razem przebadano uczniów pod kątem wpływu naturalnego oświetlenia w salach lekcyjnych na ich wyniki w nauce. Okazało się, że w jasnych i nasłonecznionych salach jest zdecydowanie wyższa frekwencja na zajęciach, a uczniowie w testach otrzymują wyniki średnio o 14% wyższe niż Ci, którzy mieli ograniczony dostęp do światła dziennego i widoku na zielony krajobraz.

Przełomowe wnioski z tych badań wpłynęły na to, że biophilic design nie tylko zaczęto stosować w procesie tworzenia budynków użyteczności publicznej, ale także przy projektowaniu siedzib wielkich korporacji, tak by maksymalnie zwiększyć wydajność i zadowolenie pracowników tam pracujących.

W stylu biophilic

Budynek zaprojektowany w takim stylu wyróżnia się doborem materiałów użytych w procesie budowy. Tekstury, kształty i kolory powinny przynajmniej naśladować te naturalne. Roślinność, woda, ruchy powietrza, zmiany pór dnia i roku odczuwane przez użytkownika w danym wnętrzu – tym wszystkim powinien się odznaczać budynek zaprojektowany zgodnie z tym stylem. Budowla powinna też zapewniać odpowiedni poziom komfortu cieplnego i akustycznego użytkownika, jakości powietrza, poziomu toksyn i wentylacji.

Korporacje wprowadzają do swoich siedzib motywy roślinne, naturalne materiały, dużą ilość dziennego światła czy też „żywe ściany”. Niezwykle modnym trendem stało się prowadzenie biurowego ogrodu czy ula. Choć na pierwszy rzut oka korzyści płynące z założenia takiego korporacyjnego ogródka mogą nie być oczywiste, to dzięki nim pracownicy nie tylko budują więzi z naturą czy uspokajają się, wdychając aromat świeżych ziół. Wstając od biurka, by pielęgnować rośliny, zmieniają pozycję swojego ciała na wyprostowaną, co zapobiega chorobom kręgosłupa, czy dają odpocząć swoim oczom po godzinach pracy przed monitorem komputera.

Biofilia w architekturze

Biofiliczna urbanistyka powinna też uwzględniać ponadlokalną skalę zastosowanych rozwiązań, a wdrażane wzorce powinny się łączyć z zabudową całego budynku, ulicy czy dzielnicy. Zielone dachy, ekologiczne korytarze mogą przecież korespondować z wielkoskalowymi założeniami urbanistycznymi miasta, a nie funkcjonować w oderwaniu od otoczenia.

Zebrane przez dziesiątki lat doświadczenia pomagają architektom w tworzeniu przestrzeni sprzyjających dobremu samopoczuciu człowieka, pobudzających do produktywności, redukujących stres i sprzyjającym prawidłowemu rozwojowi człowieka. Czy biophilic design to przyszłość projektowania funkcjonalnych wnętrz? Wiele wskazuje na to, że tak.

Bibliografia:

Kellert S.R., Willson E.O., The Biophilia Hypothesis, Island Press, Washington DC 1995.

Modrzewski B., Szkołut A., Biofilia. Teoria i praktyka projektowa, [w:] Górski F. (red.) Biocity, Fundacja Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2015.

Salingaros N., Unified Architectural Theory: Form, Language, Complexity, Vajra Books, Katmandu, Nepal 2013.

Wilson E.O., Biophilia, Harvard University Press, Cambridge 1984.