Przyszła na świat w 1950 roku w Bagdadzie. Pochodziła z zamożnej rodziny – jej ojciec był prezesem irackiej Partii Demokratycznej. Studiowała na Uniwersytecie Amerykańskim w Bejrucie, gdzie w 1972 roku uzyskała licencjat z matematyki. W tym samym roku przeniosła się do Londynu, by rozpocząć naukę na prestiżowej uczelni, Architectural Association School of Architecture. Pięć lat później, po obronie dyplomu, podjęła współpracę z Office of Metropolitan Architecture, należącym do jej byłych wykładowców, Rema Koolhaasa i Elii Zenghelisa, uznawanych za ikony współczesnej architektury progresywnej. W 1987 roku podjęła decyzję o założeniu własnej pracowni i stworzyła biuro w Londynie.

Od mebli do budowli

Zanim zaczęła tworzyć budynki, przez wiele lat projektowała przedmioty codziennego użytku, meble i wnętrza, a nawet scenografie. Początkowo uznanie przyniosły jej grafiki projektowe, które miały znaczący wpływ na rozwój postmodernizmu. Jako architekt długo czekała na dostrzeżenie. Choć jej projekty wygrywały międzynarodowe konkursy – jak projekt The Peck Club w Hongkongu czy Cardiff Bay Opera House w Wielkiej Brytanii – nie były realizowane. Pierwsze poważne zlecenia zaczęła realizować, gdy była już po czterdziestce. W 1993 roku zaprojektowała remizę strażacką, która stanęła na terenie campusu firmy Vitra. Cechą charakterystyczną żelbetowej budowli w niemieckim Weil am Rhein były ogromne okna, wpuszczające do wnętrza mnóstwo naturalnego światła. Choć z pozoru mało widowiskowy, budynek doskonale pokazuje styl i pomysł na architekturę, który Hadid rozwijała później, projektując znacznie większe obiekty.

Dziś biuro architektoniczne Zahy Hadid – Zaha Hadid Architects – zatrudnia blisko 400 pracowników i ma na koncie 950 zrealizowanych projektów w 44 krajach.

Wirtuoz surowego betonu

Hadid, obok Franka Gehry’ego, uważana jest za czołową przedstawicielkę dekonstruktywizmu. Zaprojektowane przez nią budynki wyróżniają się kontrowersyjną formą, przez co budzą emocje, ale też zainteresowanie turystów i mediów. Wśród jej projektów znajdują się głównie obiekty publiczne: muzea, dworce i galerie sztuki, ale też wieżowce czy budynki mieszkalne.

Cechą charakterystyczną jej realizacji jest… niechęć do kątów prostych. Hadid potrafiła w niezwykły sposób kształtować ściany z surowego betonu: łamała je i wyginała w łuki, tworząc fantazyjne, falujące struktury. Przełamywała schematy. Wyspecjalizowała się w tworzeniu spektakularnych brył z pozornie mało finezyjnego materiału. To przyniosło jej uznanie. Zaprojektowana przez nią w 2002 roku skocznia narciarska w Innsbrucku czy powstałe trzy lata później Centrum Nauki Phaeno w Wolfsburgu to doskonałe przykłady wirtuozerii Hadid w posługiwaniu się surowym betonem. Słynęła też z tego, że w pracy projektowej nie wykorzystywała komputera.

Kobieta z Pritzkerem

Realizacje Zahy Hadid zdobyły wiele nagród na całym świecie. Do jej najbardziej znanych projektów zalicza się remizę strażacką firmy Vitra w Weil am Rhein w Niemczech, fabrykę samochodów BMW koło Lipska, skocznię narciarską w Innsbrucku, Muzeum Sztuki Współczesnej w Cincinnati czy MAXXI – Narodowe Muzeum Sztuki XXI wieku w Rzymie. W Glasgow zaprojektowała Riverside Museum – strzelisty zygzak o przeszklonej fasadzie. W Baku na podstawie jej projektu zbudowano Centrum Kultury. To pokryta białym betonem bryła, w której niektórzy dopatrują się inspiracji falującą spódnicą Marylin Monroe ze słynnej sceny w filmie „Słomiany Wdowiec”. Zaprojektowała też muzeum Reinholda Messnera – wbitą w skałę strukturę o nieregularnym kształcie, rzucającą wyzwanie otaczającym ją Dolomitom. W 2007 roku Zaha Hadid zaprojektowała też budynek, który miał stanąć w Warszawie. 260-metrowy wieżowiec Lilium nie doczekał się jednak realizacji ze względu na nadejście światowego kryzysu.

Nietuzinkowe projekty i wizjonerskie podejście przyczyniły się do przyznania Hadid w 2004 roku „architektonicznego Nobla”, czyli prestiżowej Nagrody Pritzkera, którą otrzymała jako pierwsza kobieta na świecie. Na swoim koncie ma także także Nagrodę Miesa van der Rohe i dwie Nagrody Stirlinga, zdobyte kolejno w 2003, 2010 i 2011 roku.

Pracę projektową łączyła z dydaktyką. Była profesorem na Uniwersytecie Sztuki Użytkowej w Wiedniu. Gościnne wykładała też na wielu prestiżowych uczelniach, m.in. na Harvardzie, Yale i Uniwersytecie Columbia.

Zaha Hadid przez większość życia mieszkała w Londynie, choć dużo podróżowała po świecie. Odeszła nagle, 31 marca 2016 roku, podczas pobytu w Miami. Przyczyną jej śmierci był atak serca. Miała 65 lat.